Ten noorden van Oeken, vlakbij Huis Voorstonden staat een charmante kleine deels rietgedekte boerderij, de Oude Smidse. De luiken met diagonaal rood-witte banden zijn geschilderd in de kleuren van de familie de Vos van Steenwijk, waarmee ze aangaven wat hun eigendom was. Je vindt deze kleurstelling ook terug op Huis Voorstonden en in de omgeving van Heino.
Hoewel het bouwjaar ongeveer 1840 is, is dit toch niet de oorspronkelijke locatie van het huis. De oude smidse uit ongeveer 1770 stond iets verder naar achteren, vlak achter de grondwaterbron die zich nu nog in het weiland bevindt (de wel). In 1840 verplaatste de landheer de toegangsweg naar het grote huis enkele tientallen meters, omdat op die manier een mooie rechte zichtlijn verkregen werd. Daarom is de smederij afgebroken en naast de nieuwe weg weer opgebouwd. Vrijwel alle onderdelen zijn opnieuw gebruikt; met name de oude stenen en de grote voorgevelkozijnen zijn vermoedelijk ouder dan 1840. Van zulke duurzaamheid kunnen we tegenwoordig nog veel leren.
Vele elementen in het huis spreken wat dat betreft boekdelen: zo is een oud buitenraam tussen de smidse en het melkkamertje, midden in het huis, gebruikt. Verspreid door het in warme kleuren geschilderde huis trekken ramen, balken en andere oude bouwonderdelen de aandacht.
Het grondplan uit 1840 is nauwelijks veranderd. Het totale huis valt binnen een rechthoek van 11,5 x 13 meter, en is dus zeer compact. Vroeger werd binnen dit beperkte oppervlak door mens èn dier gewerkt en geslapen. De mensen waren vroeger veel meer uren buitenshuis dan wij nu. Ze brachten de meeste tijd die ze binnen waren dan ook door met eten en slapen in de woonkeuken, waar ook de bedsteden waren. De stal voor de koeien was via een klein gangetje direct bereikbaar, terwijl de smederij buitenom of door de stal bereikt kon worden. De laatste smid die er actief was heette Barend Liefferink.
Interessante onderdelen waaraan je de leeftijd van het huis kunt aflezen zijn de balken vol houtwormgaatjes, de voerbakken in de oude koeienstal waarop nu een kast gebouwd is, het trapje naar de opkamer waaronder een kelder zit, de deuren van de bedstee en diverse raamkozijnen. Op de plaats waar in de oude smidse vroeger de paarden naar binnen werden geleid was een grote deur, die tegenwoordig dichtgemetseld is. Boven op zolder is een heel bijzonder element te zien: de gemetselde piramidevormige schoorsteen. Het vuur was in een smederij natuurlijk erg belangrijk en daardoor moest ook de schoorsteen goed trekken en bestand zijn tegen grote hitte.
Lang nadat de laatste smid vertrokken was werd het huis nog bewoond door de heer Bierma, die op huis Voorstonden werkte. Tot in de jaren ’60 van de vorige eeuw was een deel van het huis nog in gebruik als stal. Er stonden varkens in de ruimte die eerder als smidse was gebruikt. Op de zolder werd het hooi bewaard. Opvallend is bij dit soort boerderijen dat de dieren aan de warme lichte zonkant werden gestald, terwijl de mensen aan de koelere donkere kant van het huis verbleven. Het huis werd tot 1981 bewoond door de familie Honders.
Soms werden de huidige bewoners, de familie Aldershof, ’s nachts wakker gehouden door gesnurk. Wat bleek: er zat een grote uil op de schoorsteen. Door de trechtervorm van de schoorsteen werd het geluid zo versterkt dat het wel een snurkende reus leek! Een andere mooie herinnering aan de tijd dat hun kinderen op de lagere school zaten, zijn de winters waarin de wel een grote plas had gevormd in de weilanden en de kinderen daarop konden schaatsen.
In 1982 is de Oude Smidse gerestaureerd door architect Hoogenberk, die nu op Huis Voorstonden woont. Hij heeft dat gedaan met respect voor de oude elementen die het huis zo bijzonder maken. De bedsteden zijn door hem verbouwd tot sanitair, met behoud van de oude deuren. Bijna dertig jaar geleden werd het huis gekocht door de familie Aldershof. De werkplaats van de smid is nu in gebruik als atelier, de oude nette opkamer is een slaapkamer geworden. Ook op de zolder zijn door de huidige bewoners slaapplekken ingericht.
Op dit moment is een deel van het huis in gebruik als B&B. De gasten kunnen genieten van het huis en de prachtige tuin eromheen. In de weilanden achter het huis zien de bewoners regelmatig reeën en zo nu en dan een edelhert. Zij koesteren de natuur en proberen ook in de tuin planten te zetten die er al van oudsher gestaan kunnen hebben.
Verhalen van andere monumenten uit de gemeente Brummen vindt u hier.
Dit verhaal is ook opgenomen in het boek: “Een kijkje achter de deur van.. monumenten in de gemeente Brummen”.
